Cosmos yunanca bir kelimedir, evrendeki düzen anlamına gelir. Kaos’un zıt anlamlısıdır. 15 milyar yaşında olduğu düşünülür.
Yerel bölge, local group Samanyolu galaksisini de içeren yakınımızdaki galaksilere verilen isimdir. Samanyoluna en yakın galaksi Andromeda(M31) galaksisidir. Samanyolu galaksisi spiral şekildedir. Spiral kollarından her birinin dönüşü yüz bin yıl sürer. İçinde 400 milyon gezegen vardır.
https://tr.wikipedia.org/wiki/Pulsar
İskenderiye(Alexsandirea) Mısır’ın ikinci büyük şehridir. Tarihte 2200 yıl önce ise antik çağın en büyük kütüphanesine ve araştırma enstitüsüne sahiptir. İçinde papirüsten yapılmış binlerce kitap bulunurdu.(10 milyon el yazması olduğu tahmin ediliyor.) Papirüs Mısır’da yetişen bir kamıştır. İngilizce kağıt kelimesinin kökeni buradan gelir. Yöneticisi ise Eratosthenes idi. Çok iyi bir polimattı.(Hezarfen - Birden çok bilim ile uğraşan kişi). Dünyanın yuvarlak olduğunu biliyordu, dünyayı haritalandırmıştı ve çevresini küçük bir hata ile hesaplamayı başarmıştı. Birçok deha burada çalışıyordu. Öklit, Arşimet, Hypatia gibi bilim insanları bunlardan bazılarıdır. Aristarchus’un papirüs kitabında ise güneş ve diğer gezegenlerin dünyanın etrafında yörüngede dönmekte oldukları yazıyordu. Kepler bunu daha 1600 yılında keşfedecekti. Keşfinden 2000 yıl önce bu gerçekleri bilecek kadar gelişmiş bir uygarlıktı. Avrupanın 1500lü yıllarda ortaya çıkardığı gerçekleri, bu insanlar çok daha önceden biliyorlardı. Fakat bu papirüsleri kimse okuyamadı çünkü MS400 lü yıllarda kütüphane yıkıldı. İskenderiye MÖ 331 yılında büyük iskender tarafından imparatorluğun başkenti yapılır, bir yüzyıl sonra dünyanın en büyük şehri olur. Aristoteles Yunanları diğer milletlerden üstün görüyordu. Eratosthenes bu fikre karşıydı ve her millette iyi ve kötü olduğunu düşünüyordu. Büyük İskender bilimin gelişmesini engellememiştir, bunun gelişmesine katkı sağlamıştır. Büyük İskender’den sonra gelen yunan mısır kralları olan Batlamyuslar da ilime destek oldular. Fakat insanlar savaşlar ile bu bilgileri yok ettiler. Bu bilgiler günümüze iletilmiş olsaydı dünya buğün şu andakinden çok daha ilerde olabilirdi… İskenderiye antik çağın her yönden en gelişmiş şehriydi.
https://en.wikipedia.org/wiki/Eratosthenes https://tr.wikipedia.org/wiki/İskenderiye https://timelineofphilosophy.com/index.php
1543 yılında Polonyalı bir papaz olan Kopernik dünyanın ve marsın güneşin etrafında döndüğünü keşfetti. Kilise hemen bu yayını yasakladı. Almanyalı Kepler ise Tycho isimli kişinin notlarının da yardımıyla 1580 li yıllarda güneş sistemindeki gezegenlerin hareketlerini açıklayan 3 temel teorem buldu. Gezegenler güneş etrafında dönerken aynı alanı tararlar. Güneşten uzaklaştıkça gezegelerin güneş etrafında dönüş hızı azalır.
MÖ 6. yüzyılda Pisagor, Samos adasında(Sisam adası, kuşadasının karşısındaki yunan adası) İyonya devletini kurar. İyonya devleti dünyada bilimin dogduğu yerdir. Halk özgür düşünceyi savunur, Astronomi ve geometride iyidirler. Ege kıyıları, milet ve çevresindeki adalarda kurulur.(Aynı ege kıyılarında Lidya devleti hüküm sürmektedir.) İlk bilim adamı Miletli Thales dir. Milet şu anki Didim, balat ilçesi yakınındaki bir yerdir. Thalesin çalışmaları öklite ön ayak olmuştur. Platon ise mükemmeliyetçiliği savunurdu. Platon ve pisagor zamanla iyonla bilimselliğini öldürdü. Teos kolonisinde Democritus yaşadı ve atomları keşfeden ilk kişidir. Samanyolu ismi de bu dönemde konur. Gökyüzündeki yıldızların hepsine bir tanrı ile özdeşleştiren insanlar tanrıça heranın sütünü temsil eden Milky-way adını koyarlar. İsim buradan gelir. Atinaya socrates’i görmeye giderdi:) Cos adasında(Bodrumun karşısındaki yunan adası) hipokrat o dönemde yaşar, tıp okulu kurar ve “On Ancient Medicine” isimli bir tıp kitabı yazar. Pisagor da İyonyada yaşamıştır. Bildiğimiz üçgen teoreminden daha çok bir fikir akımı da geliştirmiştir. Aristarkus pisagordan 3 yüzyıl sonra yaşamış son İyonya bilim adamıdır. Dünyanın güneş etrafında yılda bir döndüğünü söyler.
Thales’ten Demokritus’a ve Anaksagoras’a kadar uzanan büyük bilimadamları, tarihle ya da felsefe kitaplarında “Sokrates’ten öncekiler” olarak nitelenirler. Bu niteleme onların, Sokrates, Plato ve Aristo gelinceye dek felsefe kalesini ayakta tutmuş ve biraz da bu filozofları etkilemiş oluşlarını anlatmayı amaçlıyor gibi. Oysa Iyonya’lılar çağdaş bilimle çok daha iyi bağdaşan düşünürlerdi.
https://en.wikipedia.org/wiki/Aristarchus_of_Samos https://en.wikipedia.org/wiki/Democritus https://tr.wikipedia.org/wiki/İyonya
Uzay ve zaman kavramları birbiriyle ilişkilidir. Işık hızına yaklaşabiliriz ama o hızda gidemeyiz. Einstein’ın görecelik kuramı. Işık hızına çıktıkça zaman yavaş akar. Işık hızında giden araçlar yaparsak dünyaya döndüğümüzde çok fazla zaman geçmiş olacaktır.
Evren Hidrojen atomundan oluşur. Hidrojen atomları birbiriyle çarpışarak birleşir(füzyon) ve diğer elementleri oluşturur. Bakır altın gibi ağır elementler ise nötron yıldızlarınının çarpışmasıyla oluşur. Dünyamızda bulunan bu elementler dünyanın oluşumu sırasında oluştu, bazı elementler ise astroid lerin dünyaya çarpması sonucu dünyaya geldi. Hidrojen, helyum ve bir takım iyonize gazlardan oluşan bulut yapısı, geniş alanlara yayılır ve buna Nebula denir. Yıldızlar ise, bu Nebula bulutlarının arasında, gaz kütlelerinin çekimsel etkilerinin çökmesiyle doğar.(Mesela Orion nebulasından). Ardından olgunlaşarak sarı güneş halini alırlar. Ateşinin kaynağı depoladığı hidrojendir. Hidrojeni helyuma dönüştürür ve bu tepkime sonucu bir foton ışır, bu şekilde parıldar. Hidrojen bitince yaşlanarak kızıl dev evresine geçer, yerçekiminin etkisiyle hacmi çok büyür. Ardından kütlesine göre 3 şekilde ölebilir, beyaz cüce, nötron yıldızı veya karadelik. Beyaz cücede güneşin hacmi dünya hacmine kadar iner, nötron yıldızında bir şehire, karadelikte ise hacimsiz gibi kütle gibi küçülür. Bir çay kaşığı nötron yıldızının ağırlığı milyolarca tondur. Bazı yıldızlar ise beyaz cüce olamaz, onun yerine supernova denilen patlama ile ölürler. Yıldızlar süpernova patlamasıyla ölürken uzaya oluşturduğu yeni elementleri fırlatırlar. Süpernova sonrasında merkezinde ise geriye bir pulsar kalır. Pulsar sabit freansta ışık açıp kapatma gibi yanıp söner. Saniyede iki kez kendi etrafında dönen bir yıldızdır.
https://t24.com.tr/yazarlar/gunec-kiyak/yildizlarin-olumu-bizler-yildiz-tozlari-miyiz,21713
Fourier dönüşümleri 1800 lü yıllarda Fransada yaşayan Joseph Fourier bulmuştur. Bu tarihlerde Napolyonun ortadoğu seferine katılmış ve Mısırdaki kalıntıların kataloglanması işinin başında bulunmaktadır. Bu seferlerde Denderah, Karnak, Luksor yerleşimleri avrupa tarafından keşfedilir. Fransa o tarihte Mısır tarihi eserleri ile dolup taşar. Fourier ise 11 yaşında akıllı bir çocuk olan Champollion isimli bir genci himayesine alır. Genç yıllarca mısırı Fourier den öğrenir ve ilerki yıllarda hiyeroglif yazılarını deşifre eder. Defişre ederken bulduğu “Rosetta Taşı” ona yardımcı olur. Çünkü üzerinde antik hiyeroglif, demotic ve antik yunanca olarak 3 dilde yazı mevcuttu. Taşta MÖ. 196 yılında Batlamyus kralının taç giyme töreni anlatılıyordu. Bu keşif bütün Mısır kalıntılarında bulunan hiyeroglif yazılaraına uygulanabildi ve antik yazılar çözülmeye başlandı.
https://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Fran%C3%A7ois_Champollion
Planck zamanı, ışığın bir planck uzunluğunu katettiği süredir. Saniyenin 10 üzeri eksi 44 saniyedir.
Maddenin kütlesinin açıklamak için Higgs zamanı ve higgs bozonu CERN de keşfedildi. Kütlenin oluşması için gerekli sabittir.
kuyruklu yıldız ve bazı göktaşlarının bazıları içinde katı halde su bulunur. katı siyah göktaşını ısıtınca su ortaya çıkar. Dünyadaki suyun bir kısmı de göktaşlarıyla gelmiştir.
1950 de yapılan bir deney ile su buharı, volkanik gazlar ve yıldırım gibi bir elektrik kaynağı ile aminoasitlerin oluştuğu keşfedildi. Doğrulamak için göktaşları incelendi ve aminoasitlerin bulunduğu görüldü! Hücreyi oluştururan DNA nın yapıtaşı aminoasitlerdir.
Carl Sagan’ın Cosmos kitabı alıntılarıdır.